Odkrywamy wszystko, co trzeba wiedzieć o orzeczeniu o niepełnosprawności od A do Z

Orzeczenie o niepełnosprawności to kluczowy dokument, który może znacząco wpłynąć na codzienne życie osób zmagających się z różnymi ograniczeniami zdrowotnymi. Od ustalenia przyczyn i stopnia niepełnosprawności, po konkretne wskazania i uzasadnienia – zawartość tego dokumentu jest dokładnie określona, a jego posiadanie otwiera drogę do wielu form wsparcia.

W naszym artykule wyjaśniamy, czym jest orzeczenie, jakie informacje zawiera i w jaki sposób możesz je uzyskać. Dowiesz się także, jakie symbole określają przyczyny niepełnosprawności oraz jak wygląda procedura jego wydawania. Jeśli chcesz poznać i zrozumieć ten dokument od początku do końca, koniecznie czytaj dalej.

Czym jest orzeczenie o niepełnosprawności?

Od 1998 roku orzeczenie o niepełnosprawności funkcjonuje jako kluczowy dokument dla osób z niepełnosprawnościami. Zastąpiło wcześniejsze grupy inwalidzkie przyznawane przez ZUS, co było efektem reformy przepisów dotyczących systemu orzekania i wsparcia osób niepełnosprawnych.

Dziś dokument ten potwierdza status osoby z niepełnosprawnością w odniesieniu do dzieci, jak i dorosłych.

Kto może starać się o orzeczenie?

Gdy jesteś pełnoletni możesz sam złożyć wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności. W przypadku dzieci do 16. roku życia odpowiedzialność za ten proces spoczywa na rodzicach lub opiekunach prawnych. Aby móc ubiegać się o ten dokument, musisz spełniać określone kryteria, takie jak:

• trwałe uszkodzenie zdrowia spowodowane chorobą, wadą genetyczną, urazem lub wypadkiem,
• potrzeba opieki i wsparcia innych osób w codziennym funkcjonowaniu,
• brak możliwości podjęcia pracy lub konieczność dostosowania środowiska pracy do Twoich potrzeb,
• używanie specjalistycznego sprzętu, np. protez, implantów czy wózków inwalidzkich, umożliwiającego codzienne funkcjonowanie.

Jakie są różnice między orzeczeniem o niepełnosprawności dla dzieci a dorosłych?

Dla dzieci i młodzieży poniżej 16. roku życia wydawane jest orzeczenie o niepełnosprawności, które nie określa poziomu dysfunkcji. Dokument ten stwierdza jedynie, że dziecko wymaga większego wsparcia w porównaniu do swoich rówieśników.

Dorosłe osoby, które ukończyły 16 lat, mogą ubiegać się o orzeczenie o niepełnosprawności, które określa jej stopień. W jego treści znajdziesz jeden z trzech stopni ograniczeń:

1. lekki,
2. umiarkowany,
3. znaczny.

Każdy z tych poziomów opisuje zakres Twoich trudności i potrzeb w codziennym życiu, które decydują o przyznaniu Ci odpowiednich form wsparcia.

Co zawiera orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności to dokument zawierający kluczowe informacje o statusie osoby niepełnosprawnej. W zależności od tego, czy dokument dotyczy osoby dorosłej, czy dziecka, można zauważyć niewielką różnicę w kontekście określenia stopnia niepełnosprawności. W każdym orzeczeniu znajdziesz jednak takie elementy jak:

• dane zespołu orzekającego (nazwa, oznaczenie jednostki),
• numer decyzji oraz daty wydania i złożenia wniosku,
• podstawę prawną decyzji,
• dane osobowe: imię, nazwisko, PESEL, datę urodzenia oraz adres zamieszkania,
• ustalenie (lub odmowę ustalenia) niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności,
• symbol przyczyny niepełnosprawności,
• datę powstania niepełnosprawności oraz okres jej obowiązywania,
• wskazania i uzasadnienie decyzji,
• pouczenie o możliwości odwołania,
• podpisy członków składu orzekającego.

Symbole niepełnosprawności w orzeczeniach

W orzeczeniach znajdziesz symbole wskazujące na przyczynę swojej niepełnosprawności. Maksymalnie mogą to być 3 różne symbole, a każdy z nich odnosi się do specyficznych obszarów zdrowia. Spójrz na listę symboli:

• 01-U – oznacza upośledzenia umysłowe,
• 02-P – oznacza choroby psychiczne (np. schizofrenia, demencja),
• 03-L – oznacza zaburzenia głosu,
• 04-O – oznacza choroby narządu wzroku,
• 05-R – oznacza upośledzenia narządu ruchu (np. zapalenie stawów),
• 06-E – oznacza padaczkę,
• 07-S – oznacza choroby układu oddechowego i krążenia (np. niewydolność serca),
• 08-T – oznacza choroby układu pokarmowego (np. zapalenie trzustki),
• 09-M – oznacza choroby układu moczowo-płciowego,
• 10-N – oznacza choroby neurologiczne (np. uszkodzenia nerwów, udar),
• 11-I – oznacza inne schorzenia (np. metaboliczne, zakaźne),
• 12-C – oznacza całościowe zaburzenia rozwojowe.

Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności możesz otrzymać po przejściu określonej procedury. Wymaga ona zgromadzenia dokumentów, wypełnienia wniosku i odbycia wizyty na komisji orzekającej.

Proces składania wniosku krok po kroku

Najpierw pobierz formularz wniosku z biura Zespołu ds. Orzekania lub jego strony internetowej. Będziesz również potrzebował druku zaświadczenia lekarskiego, który wypełni Twój lekarz.

1. Poproś lekarza rodzinnego lub specjalistę o wypełnienie zaświadczenia o Twoim stanie zdrowia. Pamiętaj, że dokument ten jest ważny tylko przez 30 dni.
2. Uzupełnij wniosek o swoje dane i informacje wymagane w formularzu.
3. Zgromadź dokumentację medyczną, która potwierdzi Twoją niepełnosprawność.
4. Zanieś kompletny wniosek do odpowiedniego zespołu orzekającego.

Jakie dokumenty należy przygotować?

Do podstawowych dokumentów koniecznych do wydania orzeczenia zalicza się:

• wypełniony formularz wniosku,
• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia,
• kopie dokumentacji medycznej, w tym kart leczenia, wyników badań i opinii specjalistów,
• ewentualne opinie od terapeutów, rehabilitantów czy psychologów, jeśli mają znaczenie dla oceny Twojej sytuacji.

Kto może złożyć wniosek o orzeczenie?

• Osoby dorosłe mogą zrobić to samodzielnie.
• W przypadku dzieci wniosek składają rodzice lub opiekunowie prawni.
• Ośrodek Pomocy Społecznej może złożyć wniosek w Twoim imieniu, jeśli wyrazisz na to zgodę.

Kiedy złożyć wniosek?

Jeśli ubiegasz się o orzeczenie po raz pierwszy, możesz to zrobić w dowolnym czasie. Jeśli jednak masz już dokument z terminem ważności, wniosek o jego przedłużenie należy złożyć nie wcześniej niż 30 dni przed upływem ważności. Z kolei w przypadku pogorszenia stanu zdrowia możesz złożyć nowy wniosek w każdej chwili, aby komisja uwzględniła zmienioną sytuację.

Gdzie składa się wniosek?

Wnioski przyjmują Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Dokumenty złóż w jednostce odpowiedniej dla Twojego miejsca zamieszkania lub stałego pobytu.

Jak wygląda procedura wydawania orzeczenia o niepełnosprawności?

Po złożeniu wniosku musisz poczekać na wezwanie na komisję orzekającą. Zazwyczaj trwa to około miesiąca, ale w przypadku bardziej skomplikowanych spraw może się wydłużyć do dwóch miesięcy. Po otrzymaniu wezwania staw się na komisję w wyznaczonym terminie.

Jeśli nie możesz uczestniczyć w posiedzeniu, masz 14 dni na poinformowanie zespołu o przyczynie swojej nieobecności. W takim przypadku otrzymasz nowy termin. Brak powiadomienia może skutkować odrzuceniem Twojej sprawy.

Decyzja komisji – czyli Twoje orzeczenie o niepełnosprawności – zostanie wydana w ciągu 14 dni od daty posiedzenia i możesz ją odebrać osobiście lub za pośrednictwem poczty.

Kiedy orzeczenie staje się prawomocne?

Orzeczenie nabiera mocy prawnej, gdy:

• żadna ze stron nie wniesie odwołania,
• jako wnioskodawca zrzekniesz się prawa do odwołania,
• zostało ono wydane na podstawie wyroku sądu, który nie został zaskarżony.

Czy można odwołać się od decyzji komisji orzekającej?

Jeśli decyzja Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności Cię nie satysfakcjonuje, masz prawo do odwołania. Należy to zrobić w ciągu 14 dni od jej otrzymania, kierując odwołanie do Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania za pośrednictwem Zespołu Powiatowego.

Jeśli również decyzja wojewódzka jest niesatysfakcjonująca, ostatnią instancją odwoławczą do której się skierujesz jest Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Czy orzeczenie o niepełnosprawności może być wydane na stałe?

W przypadku dzieci poniżej 16. roku życia orzeczenie zawsze wydawane jest na czas określony. Dla osób dorosłych istnieje możliwość uzyskania orzeczenia na stałe, szczególnie w sytuacjach, gdy niepełnosprawność wynika z choroby przewlekłej lub schorzenia genetycznego, które nie rokują poprawy.

Co daje orzeczenie o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności zapewni Ci dostęp do wachlarza świadczeń, ulg i uprawnień, które mogą znacząco poprawić Twoje codzienne funkcjonowanie i sytuację materialną. Najważniejsze korzyści jakie uzyskasz to:

• Świadczenia pieniężne, możesz ubiegać się o rentę socjalną, świadczenie pielęgnacyjne, świadczenie wspierające, zasiłki okresowe lub celowe, a także dodatek mieszkaniowy.
• Specjalistyczna pomoc, obejmuje wsparcie socjalne, opiekuńcze, rehabilitacyjne, terapeutyczne oraz asystenckie, które pomagają w codziennym życiu.
• Ulgi i przywileje, zyskujesz ulgi podatkowe, zniżki na bilety w komunikacji miejskiej oraz tańsze wejściówki do instytucji kulturalnych i sportowych.
• Dofinansowanie z PFRON, możesz otrzymać środki na sprzęt rehabilitacyjny, turnusy rehabilitacyjne, a także na pokonanie barier technicznych, architektonicznych i w komunikowaniu się.
• Preferencje w zatrudnieniu, osoby z orzeczeniem mogą liczyć na przywileje w pracy, w tym na zatrudnienie w ZAZ, ZPCH lub na dostosowanych stanowiskach na otwartym rynku pracy.
• Dokumenty ułatwiające życie, karta parkingowa oraz legitymacja osoby niepełnosprawnej to dodatkowe udogodnienia, które ułatwiają przemieszczanie się i korzystanie z różnych usług.

Dzięki tym rozwiązaniom możesz nie tylko polepszyć swoją sytuację materialną, ale także skorzystać z wsparcia w codziennym funkcjonowaniu.

Twoje prawa i możliwości dzięki orzeczeniu o niepełnosprawności

Orzeczenie o niepełnosprawności to nie tylko dokument potwierdzający Twój status, ale przede wszystkim narzędzie umożliwiające lepsze życie. Dzięki niemu zyskujesz dostęp do różnorodnych świadczeń finansowych, wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, a także ulg i przywilejów, które ułatwiają Ci realizację codziennych potrzeb. To także szansa na aktywizację zawodową oraz uczestnictwo w życiu społecznym na bardziej równych zasadach.

Pamiętaj, że uzyskanie orzeczenia to pierwszy krok do korzystania z dostępnych praw i wsparcia. Niezależnie od sytuacji zdrowotnej, orzeczenie może być dla Ciebie ważnym wsparciem w codziennym życiu i otworzyć drogę do nowych możliwości. Warto zadbać o jego uzyskanie, aby skorzystać z oferowanych przez system udogodnień.

Bibliografia

• Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 27.08.1997 r.(Dz.U z 2018 r. poz. 511 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. z 2018 r. poz. 2027) z dnia 15.07.2003 r.
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wykonywania badań specjalistycznych na potrzeby orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności z dnia 18.12.2007 r.(Dz. U. nr 250, poz. 1875)